Goldman Sachs, Koronavirüs nedeniyle son 30 yılın en düşük büyüme verilerinin kaydedileceğini öngörüyor. Dünyaya yayılan ve her geçen gün artan vaka sayılarıyla tüketicileri korkuya sürükleyen Koronavirüs ve marka yönetimi konusunda bu süreçte kriz yönetimi yapan firmalar. Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi ilan edilen Koronavirüs, markaları zorlu bir sınava sürüklüyor. Bu süreç bazı firmaları uçurumdan aşağı yuvarlarken bazı firmalar içinse fırsat niteliğinde.
S&P 500 endeksinin 2020 yılında yüzde -15 ilâ -20’lik negatif büyüme kaydedeceği öngörülüyor.
Goldman Sachs
Çin, lüks tüketimin en yüksek olduğu ülkeler arasında yer alıyor. Lüks giyim markası Burberry, koronavirüs nedeniyle Çin’de bulunan 64 mağazasından 24’ünü kapatmak zorunda kaldı. Çünkü müşteri sayısı %80 oranında azaldı. Burberry’ nin son yıllarda en çok yatırım yaptığı ülkenin Çin olması markanın finansal durumunu oldukça zorluyor.
Türk Hava Yolları’nın hisseleri, diğer hava yolu firmaları gibi, 1 ayda %46’dan fazla değer kaybetti (17 Şubat – 16 Mart 2020 tarihleri baz alınmıştır).
Oda ve ev paylaşım uygulaması olan Airbnb , dünya geneline yayılan salgın nedeniyle 14 Mart 2020 ile 14 Nisan 2020 tarihleri arasındaki rezervasyonları ücretsiz iade edebileceklerini müşterilerine duyurdu.
IKEA, Koronavirüs nedeniyle Çin’deki 30 mağazasını kapattı.
McDonald’s, Çin’deki 300 mağazasını kapattı, bu da yaklaşık olarak mağazalarının %10’u yapıyor.
Yemeksepeti.com “temazsız teslimat” uygulamasını müşterileri için hayata geçirdi. Bu sayede online ödeme yapan müşterilerin siparişleri, talepleri doğrultusunda elden değil, kapılarına asılarak teslim edilmeye başlandı.
Microsoft ve Google’ın ardından Apple da çalışanlarını evden çalışma düzenine geçmeleri konusunda uyardı. Apple, aynı zamanda kamuya açık tüm etkinliklerini de dünya çapında iptal etme kararı aldı. Çin’deki işçilerin izinli olmasından kaynaklı olarak da en azından mart ayı sonuna kadar üretim kapasitelerinin %50’sini kullanabildikleri belirttiler.
Fransız kozmetik firması Yves Rocher, hem çalışanlarının hem de müşterilerinin sağlığını korumak için mağazalarını kapatma kararı aldı. Aynı zamanda online alışverişe teşvik etmek için de internet kanalındaki satışlarında %30 indirim kampanyası uygulamaya başladı.
Bazı markalar Koronavirüs nedeniyle iflasın eşiğine geldiler, bazıları önlemlerini almayı başarabildiler, kimileriyse krizi fırsata çevirebildiler. Bu firmaların hikayelerine biraz daha yakından bakalım.
Koronavirüs Nedeniyle Şartelleri Kapatan Endüstriler
Ocak ayı itibariyle Koronavirüs Çin’ de yayılmaya başladı. Belli bölgelerde sokağa çıkma kısıtlandı, kiminde acil durumlar haricinde tamamen yasaklandı. İşçiler fabrikalara gidemedi ve üretim belli alanlarda durdu. Bunun yanında Avrupa ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere Çin’ den gelen ürünlerin gümrükten girişlerine izin vermediler. Önemli sayıdaki ürünün üretiminde küçük de olsa rol oynayan Çin’ de yaşanan bu gelişmeler dünyada çoğu üründe kıtlık yaşanmasını beraberinde getirdi.
Otomotiv Endüstrisi Durdu
Volkswagen, Toyota, Daimler, General Motors, Renault, Honda ve Hyundai otomobil üretimi için Çin’ e önemli ölçüde yatırım yapan markalar arasında yer alıyorlar. Yerel şirketlerle ortaklıklar kurarak Çin’ de büyük fabrikalar kurdular. Çin hem dünya üzerinde en çok otomobil üreten ülke olma ünvanını elinde tutarken, hem de dünyanın en büyük otomobil pazarı olma özelliğine sahip.
Çin’ in otomobil fabrikaları ocak ayında Ay Yeni Yılı tatili için kapandığında, sektör zaten büyük bir baskı altındaydı. Elektrikli arabalar için vergi teşvikleri ve yavaşlayan ekonomi nedeniyle satışlar iki yıldır düşüyordu ve yetkililer yeni yılın da eşi görülmemiş bir durgunluk yılı olacağını tahmin ediyorlardı.
Çin hükümeti, ülkenin önemli bir otomobil merkezi olan Wuhan’da ortaya çıkan virüsün yayılma hızını kontrol altına almak için fabrikaları sorun çözülene kadar kapatma kararı aldı.
S&P Global Ratings’e göre, salgın Çin’de otomobil üreticilerini ilk çeyrekte üretimi % 15 oranında azaltmaya zorlayacak.
GM CEO’su Çinli partnerleriyle tedarik zincirinin kesintiye uğramaması için çalışmalar yürüttüğünü açıkladı. Volkswagen potansiyel hasarı en büyük olan otomobil üreticisi. Dünyanın en büyük otomobil üreticisi olan Volkwagen, üretiminin % 40′ ını oluşturan Çin’de otomobil veya parça üreten 24 tesise sahip.
Çin’deki birçok şirketten parça tedarik eden Tesla da salgın dalgasından nasibini alan firmalardan oldu. Koronavirüs nedeniyle Şanghay’daki yeni fabrikasında üretimin erteleneceğini açıkladı.
Avrupa Otomobil Üretimini Askıya Aldı
Koronavirüs’ün Avrupa kıtasına da yayılmaya başlamasıyla otomobil markaları tek tek fabrikalarını kapatmaya başladı. İtalyan markaları Fiat Chrysler ve Ferrari 27 Mart tarihine kadar üretimi durdurduklarını açıkladılar. Ford ise Valencia’daki fabrikasını 23 mart tarihine kadar kapalı tutacak. Seat ise net bir süre vermemekle birlikte markanın sendika başkanı 6 hafta bıyunca üretim yapmayacaklarını belirttiler. Slovakya’daki Volkswagen fabrikası da üretime ara veren tesisler arasında yerini aldı.
Nissan ise tedarikçilerinden ürün alamadığı için dolaylı olarak üretimini durdurmak zorunda kalan marka oldu. Nissan’ ın yaşadığı bu durum da aslında tüm sektörlerdeki firmaların karşı karşıya kaldığı riski bir kez daha bize gösteriyor. Marka üretime devam edebilecek işçiye sahip olsa bile tedarik zincirinde yaşanan sorunlar ve aksaklıklar üretim sürecini aksatabiliyor.
Tekstile Gümrük Engeli
Dünyanın tekstil üretiminin önemli bir kısmını gerçekleştiren Çin, virüs salgını sonrası üretimini durdurmak zorunda kaldı. Aynı zamanda Çin’ den gelen ürünlerin de gümrükten geçmesine izin verilmedi.
Oluşan açığı kapatmak için dünyanın büyük giyim firmaları üretimlerini Türkiye’ye kaydırmayı düşündüler. Ancak boyanın ham maddesinin Çin’ den geliyor olması oluşan krizin Türkiye lehine bir fırsata dönmesine engel oldu.
Turizm En Büyük Kaybeden
Hava yolu firmalarıyla birlikte Koronavirüs’ün en çok etkilediği sektörler arasında turizm yer alıyor. Tabi turizmin durması hava yolu firmalarına daha da fazla zarar veriyor. Dünyanın en çok turist çeken ülkesi olan İtalya ve en büyük turizm potansiyelini barındıran Çin, virüsün etkilerini en ağır şekilde hisseden iki ülke oldu. Hem bu ülkelerde yaşananlar hem de insanların seyahat etmekten korkar hale gelmesi turizm sektörünü derinden etkiliyor. Bazı ülkelerde de oteller tedbir amaçlı kapatılmış durumda.
Spor Etkinliklerine Mola
Türkiye’deki spor müsabakalarının nisan ayı sonuna kadar seyircisiz oynanacağı açıklanmıştı. 19 mart itibariyle de Gençlik ve Spor Bakanı Süper Lig ile beraber basketbol ve voleybol liglerinin ertelendiğini açıkladı. Dünyanın en önemli müsabakaları arasında olan NBA süresiz olarak askıya alındı. Bunun yanı sıra Avrupa’daki çoğu spor karşılaşması da süresiz olarak ertelendi.
Küresel Petrol Fiyatları Düştü
En büyük petrol ithalatçısı Çin’ in üretimi sekteye uğraması sonucu petrol fiyatı 30 dolar civarı geriledi. Bu da petrol üreticisi ülkelerin ekonomilerini etkiliyor. Aynı zamanda virüs nedeniyle uçakların yerde kalması ve gemilerin limanlardan ayrılamaması da petrol şirketlerinin işlerini baltaladı.
Koronavirüs ve Marka Yönetimi: Salgının Yarattığı Fırsatlar
Sokağa çıkmaya, insanlarla yakın temas kurmaya korkar hale gelen insanlar kendilerini evlerine kapatma eğilimine girdiler. Bu da online alışveriş uygulamalarının farklı kitleler tarafından kabul edilmesi için bir fırsat sunuyor. Eğitimin online ortamda sunulması devletlerin gündemlerinde önemli bir yer elde etmeye başladı. Bu da fiziksel eğitim binalarının ileride tekrar sorgulanacağını gösteriyor.
Evde gerçekleştirilen aktiviteler, dışarıdakilerin yerine geçiyor. Sinemaya gitmek yerine Netflix, Amazon Prime, Blu TV, Puhu gibi online kanalların kullanımı daha da artıyor.
Kafelerin kapatılması kararı şüphesiz kahve zincirlerine de zarar verdi. Kahve Dünyası bu dönemi en az zararla kapatabilmek için önlem alan firmalardan birisi. Mağazalarına gelemeyen müşterilerini online kahve almaya teşvik eden mailing uygulaması yapıyor.
Online Eğitime İvme
Online eğitim siteleri de krizi fırsata çevirenler arasında. İstanbul İşletme Enstitüsü, #evdekal etiketine destek veren firmalar arasında. Normalde aynı anda en fazla 2 online eğitim sınırı bulunan site, salgın nedeniyle eğitim üst sınırını 3’e çıkardı. Bu hamlesiyle hem salgına karşı üyelerini önlem almaya teşvik ederek sosyal sorumluluk hamlesini gerçekleştirdi, hem de evde daha fazla zaman geçirmeye başlayan üyelerinin zamanını kendi sitesine yönlendirdi.
İlk ve orta dereceli okullar, Koronavirüs’e karşı önlem olarak 23 mart tarihi itibariyle uzaktan eğitime başlıyorlar. Üniversiteler de uzaktan eğitim altyapılarını geliştirip online eğitime geçme aşamasındalar.
Klasik, dört duvar eğitim anlayışı hiç olmadığı kadar hızlı bir değişim geçiriyor. Hem online eğitimi cazip bir sektör haline getiriyor hem de bu sektörle bağlantılı endüstriler için bir fırsat oluşturuyor.
Bankacılık Uygulamalarına Adaptasyon İçin Bir Fırsat
Bankalar, müşterilerinin ATM’lerden para çekme limitlerini artırdı. Koronavirüs nedeniyle, müşterilerine şubeye zaruri ve online kanallardan yapılamayan işlemler haricinde gelmemelerini tavsiye eden epostalar ve bilgilendirme mesajları gönderiliyor. Bu süreçte, mobile ve internet bankacılığına güvenemeyen ve şubesever müşterilerin yeni teknolojileri deneme ve benimseme ihtimalleri yükselecek.
Aynı zamanda kredi kartlarının günlük limitleri de bankalar tarafından yükseltildi. Bu durum da hem alışveriş sırasındaki ödeme hızını artıracak hem de virüsün elden ele yayılma riskini azaltacak. Temassız ödemenin müşteriler tarafından kullanılmaya başlaması, teknolojinin denenip benimsenmesiyle birlikte nakit para kullanımını zaman içinde düşürebilir, Çin örneğinde gördüğümüz gibi.
NFC ile ödemenin yaygınlaşması da salgının bankalar açısından artılarından birisi haline gelebilir. Müşterilere hem salgına karşı önlem alma şansı tanıyan hem de bankacılık teknolojilerini denetme ve benimsetme imkanı tanıyan bankalar için güzel fırsatlar bulunuyor. Bu süreçte bankaların yapması gereken, müşteri odaklı yaratıcı çözümler ve kampanyalar sunmak olacaktır.
Eve Serviste Artan Pazarı Değerlendirmek
Koronavirüs ve marka yönetimi konusunda en parlak alanlardan birisi de eve servis. Oluşan korku ortamında tüketiciler temel ihtiyaçları için bile evden çıkma konusunda çekinceli hale geldiler. İste Gelsin, Getir, Migros Hemen, Banabi gibi online eve servis uygulamaların kullanımı içine girdiğimiz süreçte arttı. Restoranların paket servisi daha yoğun kullanılmaya başlandı.
Eve servis hizmetinin potansiyeli sadece gıda, temizlik ve restoranla sınırlı değil. Diğer sektörlerde hizmet veren firmaların da bu fırsatı görmesi ve değerlendirmesi işlerine katkı sağlayacak ve hatta yeni iş modellerinin gelişmesini bile sağlayacaktır. Sorulması gereken soru “işimi yeni kriz ortamına nasıl adapte edebilirim” olmalıdır.
Büyük Giyim Markalarının Önemli Kararı
18 mart 2020 tarihinde, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Koronavirüs kaynaklı 2. ölüm vakasının açıklanmasının ardından büyük giyim markaları, mağazalarını geçici süreliğine kapatma kararı aldılar. Müşterilerine online kanallardan hizmet vermeye devam edeceklerini açıkladılar. Bu kararın temelinde hem kendi çalışanlarını hem de müşterilerini virüse karşı korumak yatıyor. Tabi AVM’lerin azalan müşteri sirkülasyonu da bu kararın nedenleri arasında gösterilebilir. Nedenleri ne olursa olsun, markalaların bu kararı sosyal medya kullanıcıları tarafından takdir gördü.
Mağazalarını kapatma kararı alan markalardan bazıları: Kiğılı, Mudo, Beymen, İpekyol, Yargıcı, Mavi, Boyner, YKM, Vakko, Faik Sönmez, M&S, D’S Damat, AVVA, Roman, Çift Geyik Karaca, Twigy, Desa, Sarar, Burberry, Sportife, Superstep, Gant, Nautica, Lacoste, Adl, Network, Calvin Klein, Adidas, Tommy Hilfiger, HD İskender, Pidem, Toyzz Shop, Chakra, Ayakkabı Dünyası, Yves Rocher, Fenerium, LC Waikiki, OXXO, GS Store, İş Bankası Yayınları, Yapı Kredi Yayınları, Flo, Hotiç, Bambi, Kartal Yuvası, Koton, Miniso, Perpective, Altınyıldız, Samsonite, Efor, DeFacto, So CHIC, Loft, EKOL.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), işyerlerinin COVİD-19 ile ilgili alması gereken önlemleri detaylı şekilde açıklayan bir çalışma yayınladı. Bütün iş yerlerine uygulanabilecek bu önlemler, öncelikle çalışan sağlığı için önemli maddeler içeriyor. Koronavirüs ve marka yönetimi konusunda işletmenizi koruyacak bu önlemler için…
